Nhật ký trong tù - Tác phẩm và lời bình

"Nhật ký trong tù" là một tập thơ chữ Hán, gồm 133 bài thơ được Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng tác trong thời gian hơn một năm (từ 29/08/1942 đến 10/09/1943) Người bị chính quyền địa phương của Tưởng Giới Thạch bắt giam trái phép tại các nhà tù ở tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc. Tập thơ ghi lại những cảnh sinh hoạt trong tù, lên án chế độ nhà tù hà khắc của chính quyền Quốc dân Đảng, thể hiện tinh thần lạc quan cách mạng và tình cảm nhân đạo cộng sản chủ nghĩa cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. "Nhật ký trong tù" được đánh giá là một văn kiện lịch sử quan trọng, một tác phẩm văn học xuất sắc, có tác dụng giáo dục sâu sắc phẩm chất và đạo đức cách mạng cho nhiều thế hệ.

Tập thơ là một cuốn sổ tay nhỏ, kích thước 12,5cm x 9,5 cm. Bìa bằng giấy cát-tông, có ghi 4 chữ "Ngục trung nhật ký" (tức "Nhật ký trong tù") kèm theo 4 câu thơ và một hình vẽ hai nắm tay bị xích. Ruột gồm 82 tờ bằng giấy dã. Trong đó có 64 tờ viết chữ Hán trên một mặt bằng mực tàu, bút lông theo hàng dọc từ trên xuống, từ phải sang trái và 18 tờ để trắng. Từ tờ thứ nhất đến tờ 46 chép 131 bài thơ. Từ tờ 47 đến tờ 52 là mục đọc sách (mộc thư lan). Tờ 53 là 2 bài thơ cuối cùng của tập thơ. Từ tờ 62 đến 71 là mục đọc báo (khán báo lan).

Từ năm 1960, tác phẩm này được dịch ra tiếng Việt, được nhiều người đánh giá là một thể hiện khác của con người Hồ Chí Minh qua cách nhìn là một nhà thơ.

Nhà thơ Xuân Diệu từng nói: "Thơ Nhật ký trong tù theo ý tôi, rất dễ và rất khó. Dễ là dễ hiểu, giản dị, gần gũi với mọi người, các bài có cơ sở đầu tiên ở thực tế dễ thông cảm. Nhưng nếu chưa nâng tâm trí mình lên đúng mức thì chưa thấy hết các tinh túy ở bên trong thơ, cho nên nói là rất khó... Người xưa nói "Đối diện đàm tâm" nghĩa là mặt nhìn mặt miệng không nói mà hai tâm hồn trò chuyện, như vậy là tinh vi lắm, là cái thứ im lặng rất cao đàm tâm được với nhau... Cái hay vô song của tập thơ là chất người cộng sản Hồ Chí Minh, được đào tạo trong lò hun đúc của Lê-nin mà vẫn mang cái tinh anh của Nguyễn Trãi, Văn Thiên Tường...".

"Nhật ký trong tù - Tác phẩm và lời bình" gồm 2 phần. Phần một, giới thiệu đến bạn đọc đầy đủ 133 bài thơ của "Nhật ký trong tù". Phần hai, cuốn sách tập hợp một số bài phân tích, bình luận của các nhà nghiên cứu, phê bình văn học về những bài thơ tiêu biểu trong "Nhật ký trong tù". Đây sẽ là cuốn sách tham khảo bổ ích cho đông đảo các bạn học sinh, sinh viên...